Ukraiński strój ludowy – wygląd i symbolika

Tradycyjny strój ludowy jest we wszystkich kulturach przejawem przywiązania do własnych wartości. Noszony głównie od święta jest manifestacją swojej przynależności narodowej i miłości do ojczyzny. Tak jest też w przypadku ukraińskiego stroju ludowego, który zakładany jest bardzo często w czasie uroczystości i świąt rodzinnych, religijnych i państwowych.

Zróżnicowanie stroju ukraińskiego

Nie ma czegoś takiego jak jeden uniwersalny strój ukraiński. Duży zasięg terytorialny państwa, jego zróżnicowanie geograficzne, historyczne i kulturowe sprawiło, że wykształciły się tu różne odmiany stroju ludowego, które jednak mają sporo cech wspólnych.

Obecnie wyróżnia się cztery grupy ukraińskich strojów ludowych: poleską, lasostepową, stepową i karpacką. Najbardziej archaiczną i najmniej przekształconą odmianą są stroje poleskie, które odznaczają się najmniejszym zróżnicowaniem kolorystycznym i prostotą. Z kolei w strojach karpackich występują elementy charakterystyczne dla grup góralskich, takie jak kierpce, czyli postoły, barani serdak keptar oraz nakrycie głowy z licznymi ozdobami, koralikami i błyszczącymi blaszkami.

Symbolika tradycyjnego stroju ukraińskiego

Strój ukraiński kształtował się od czasów, gdy na tereny należące do państwa przybyli Słowianie. To z tych czasów pochodzą pierwsze wzmianki o hafcie, który jest najbardziej charakterystycznym elementem ludowego stroju ukraińskiego. Haft głównie w kolorystyce czerwono- czarnej, ale też z elementami żółtymi, zielonymi i niebieskimi to najbardziej rzucająca się w oczy ozdoba ukraińskich koszul. Ozdabia się nim lamówki, mankiety, górną część rękawów oraz wykończenia wokół szyi. Dominują wzory geometryczne i roślinne. Haft ukraiński miał w przeszłości znaczenie magiczne i miał gwarantować dostatek oraz szczęście. Przygotowujące się do zamążpójścia panny pracowicie wyszywały koszule, ręczniki i inne elementy odzieży tradycyjnymi wzorami, a zgromadzone w ten sposób wiano było świadectwem ich pracowitości i zaradności.

Dla Ukraińców tradycyjna haftowana koszula soroczka nazywana też wyszywanką ma tak ogromne znaczenie, że w trzeci czwartek maja obchodzony jest Dzień Wyszywanki, podczas którego kto tylko może zakłada ten tradycyjny element stroju. Obecnie, w erze mediów społecznościowych popularne jest umieszczanie w tym dni swoich zdjęć w haftowanych koszulach np. na Facebooku czy Instagramie.

Ogromne znaczenie, szczególnie w przypadku kobiet, ma także nakrycie głowy. To tradycja wywodząca się jeszcze z czasów średniowiecznych. W każdej odmianie tradycyjnego stroju ukraińskiego łatwo było odróżnić kobietę zamężną od panny. Panny niezamężne i nieposiadające dzieci od 15-16 r. życia nosiły wianek. W różnych regionach miał on różną formę, od cienkiego, plecionego z kwiatów po wysoką, kilkunastocentymetrową kwiatową „koronę” z mnóstwem wstążek, tasiemek i błyskotek. Po ślubie kobieta zakładała oczipok, czyli czepiec zasłaniający włosy, który na co dzień zastępowany był często chustką.

Kobiecy strój ukraiński

Tradycyjny strój kobiecy składał się z kilku warstw. Jego podstawą była soroczka, czyli biała koszula ozdobiona wyszywanką, czyli tradycyjnym haftem ukraińskim. Soroczka sięgała do pół łydki i wykonana była z płótna konopnego lub lnianego. Na soroczkę nakładano spódnicę zszytą z czterech części, z których trzy są marszczone, a czwarta, znajdująca się na przedzie gładka. Do odświętnego stroju na spódnicę kładzie się tak zwaną płachtę tkana z cienkiej wełny i ozdobiona kraciastymi wzorami. Uzupełnieniem spódnicy i płachty była zapaska, na co dzień kretonowa, a od święta jedwabna oraz wiązany z boku pas czerwonego lub haftowanego materiału.

W odświętnym stroju kobiecym na koszulę ubiera się kersetkę, czyli dłuższy, rozszerzający się bezrękawnik z przesuniętym zapięciem, często ozdobiony haftem. Elementem kobiecego stroju jest też jupka, czyli kaftan z rękawami oraz świta mająca postać sukmany z płótna. Jest to obok soroczki najstarszy element stroju ukraińskiego.

Męski tradycyjny strój ukraiński

Strój męski jest prostszy od kobiecego, ale również wykazuje duże zróżnicowanie regionalne. Im dalej na wschód tym wchodzące w jego skład spodnie są szersze. W zachodniej Ukrainie dominują spodnie wąskie, dalej zaś szerokie szarawary nawiązujące do strojów bliskowschodnich. Najlepiej jest to widoczne w strojach kozackich. Spodnie takie znacznie lepiej nadawały się w przeszłości do jazdy konnej oraz do walki, podczas gdy spodnie wąskie lepiej sprawdzały się przy pracach polowych. Spodnie przewiązuje się w pasie długimi pasami — pojasami, którymi trzeba się okręcić kilka razy dookoła. Są one wykonane z wełny lub jedwabiu. Podstawą stroju męskiego jest także soroczka, ale o nieco węższych ramionach. Zdobiona jest głównie wyszywankami z haftem geometrycznym na lamówkach, przy szyi i mankietach. Na wierzch nakładana jest świta z płótna czarnego lub szarego, a w strojach karpackich nieodłącznym elementem stroju jest też serdak barani. Na głowę mężczyźni nakładają kapelusze lub czapy z futrem, zależnie od regionu. Na nizinach kapelusze wykonywane są ze słomy, w górach zaś często z grubego płótna lub filcu i są dodatkowo bogato zdobione.